3 Yaş Kavram Gelişimi

Kavram, nesne veya olayların ortak özelliğini simgeleyen içsel bir süreçtir. Bu simgeleme de genellikle bir sözcük veya bir isimle yapılır.

Bu nedenle çocukta algısal uyarıcıları düzenleme yeteneği geliştikçe, kavramlar öğrenilmeye başlanır. Kavramlar somut veya soyut olabilirler. Çocukta kavramların gelişmesi somuttan soyuta doğru bir gelişim gösterir ve somut düşünmeden soyut düşünmeye doğru bir yol izler.

Çocuklar 1-2 yaşlarında kavramları kazanmaya başlarlar. Bununla birlikte kavramların öğrenilebilmesi için bellekteki bilginin daha verimli bir şekilde organize edilmesi gerekmektedir. Çocuklar yeni bilişsel yetenekler kazandıkları zaman bunları gerekmese bile kavramsal olarak harekete geçirme eğilimindedirler. Çocuklarda algısaldan kavramsal değişime doğru bir gelişimsel kapasite vardır. Çocuklar akıl yürütme yeteneklerini kullanarak kavramsal analizler yapabilmektedirler. Bu analizler çocukların yeni kavramlar öğrenmesine neden olmaktadır. 4 yaşından itibaren çocuklarda kavram oluşturma yeteneğinde bir ilerleme görülmeye başlamaktadır. Algısal gelişim ve öğrenme evremizden bilgi edinme yeteneğindeki artış olarak tanımlanabilir. Kavramların oluşması için nesne ve olayların özelliklerine dikkat etmek ve bunları ayırdebilmek gerekir. Kavram gelişimi ve temsili yetkinliğin gelişmesi bir dizi özel bilişşel süreci içermektedir.

Bunlar arasında benzerlik ve farklılıkları algılama veya bulma, sıraya dizme, bir dizi boyuta göre sınıflama, genelleme, bir grubun örneklerini sayma, sınıf içerme sayılabilir. Algının kesinleşmesi, artan ve çeşitlenen deneyimler ve gelişen sözdağarcığı ile çocuğun kavramları farklılaşmaya ve daha kesin olarak ayıredilmeye başlanır. Günümüzde çocuklar pek çok deneyimi okul yolu ile kazanmakta ve bu deneyim onların gelecekteki akademik yaşantılarını olumlu yönde etkilemektedir (Bjorklund, 1995). Ayrıca okul yaşantısı çocukların IQ performansını olumlu yönde de etkilemektedir (Morrison, Griffith ve Frazier, 1996)

Çocukların dünyayı tanıması, algılaması yetişkinler aracılığı ile olmaktadır (Saxe, Guberman & Gearhart, 1987). Bu nedenle çocukların gelişimi ve eğitimi konusunda bilgili, deneyimli eğitimcilerin olması çocuğun tüm gelişim alanlarına katkıda bulunacaktır. Araştırma sonuçları göstermektedir ki, okulöncesi dönemdeki çocukların gelişimlerine uygun olarak hazırlanan eğitim programları, çocukların bilişsel gelişimlerini ve yaratıcılıklarını geliştirmektedir ( Clark& Hanisee, 1982; Winick, Meyer & Harris, 1975 ).

YÖNTEM

Örneklem

Bu araştırma anaokuluna giden ve gitmeyen 3 yaş grubu çocuklarının kavram gelişimlerini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın örneklem grubunu 59’u anaokuluna giden 65’i okula gitmeyen olmak üzere toplam 124 çocuk oluşturmuştur. Araştırmanın verileri Ankara il merkezinde bulunan özel ve resmi anaokullarından ve T.C. Sağlık Bakanlığı Aile Planlaması ve Ana Çocuk Sağlığı Merkezlerinden ve bu merkezlere bağlı adreslere gidilerek toplanmıştır.

Veri Toplama Aracı

Araştırmaya alınan çocuklara Bracken Temel Kavram Ölçeği (Bracken Basic Concept Scale) uygulanmıştır. BBCS 2.6 yaştan 8 yaşa kadar kullanılan bir ölçektir. Ölçekte, renk, harf tanıma, sayı sayma, kıyaslama, şekil, yön/konum, sosyal/duygusal, büyüklük, doku/materyal, nicelik ve zaman kavramlarını içeren 11 tane alt test bulunmaktadır.

BBCS’inde, her çocuk ilk beş alt testin herbirine ilk itemle başlar ve ard arda üç itemden kalıncaya kadar bu alt testlere devam edilir. Çocuğun bu 5 alt testten elde ettiği puan geri kalan alt testlerin her biri için göstereceği ilk başarı düzeyini tahmin etmekte kullanılır. 6’dan 11’ e kadar olan testlerin başlangıç itemleri A’dan K’ye kadar harflenmiştir.

Çocuklar her alt testten yaptıkları doğrular sayılarak bir puan alırlar. (Bracken, 1984). Ölçeğin orijinal formu her iki dili de çok iyi bilen iki akademisyen tarafından ayrı ayrı Türkçe’ye çevrildikten sonra, iki ayrı uzmana verilerek ters çevirme işlemi yapılmıştır. Bu aşamalardan sonra oluşturulan Türkçe formun bir pilot çalışması yapılmıştır. Pilot çalışmadan sonra ölçek ilk önce 146 çocuğa uygulanmıştır (Akman,1995). Daha sonra ölçek 114 çocuğa uygulanmıştır (Arı., Üstün, Akman, 1997).

Ölçeğin Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı 94 olarak bulunmuştur. Özellikle 3 yaş düzeyinde nicelik ve zaman kavramlarının öğrenilmesi zor bir süreç olduğu için bu araştırmada bu kavramlara ait bulgular verilmemiştir.